Wierzba Estery
Interwencja artystyczna w Chrzanowie i wystawa w Krakowie
Program
Wierzba Estery to projekt publiczny artystów: sióstr Marty i Katarzyny Sala z Chrzanowa oraz Roberta Yerachmiela Snidermana z Filadelfii, którego przodkowie mieszkali w Jarosławiu i Warszawie.
Projekt skupia się na pracy z pamięcią wokół dawnego placu Estery w Chrzanowie, na którym stała, wysadzona w 1973 r., Synagoga Wielka i gdzie wyrosła jakiś czas później wierzba płacząca. Wierzbę w 2018 roku nieoczekiwanie ścięto. Miasto Chrzanów przed II wojną światową zamieszkiwane było w połowie przez społeczność żydowską, pamięć o niej i jej historii jednak z roku na rok słabnie.
Głównym celem projektu jest ponowne posadzenie drzewa w miejscu dawnej synagogi i nazwania go Wierzbą Estery, nawiązując do – współcześnie bezimiennego – placu Estery przed chrzanowskim MOKSiRem. Artyści zapraszają publiczność do wspólnego sadzenia Wierzby Estery przy użyciu symbolicznej “milczącej wody” oraz do udziału w wydarzeniach towarzyszących projektowi od 28 czerwca do 3 lipca 2022.
Gest ponownego zasadzenia drzewa odsłania starą, intymną przestrzeń transkulturowych doświadczeń przodków, gdzie społeczności żydowskie i słowiańskie wspólnie ufały wierzbom. W ich świecie wierzba jawiła się jako drzewo mocy, antidotum w leczeniu wirusów, chorób, bezpłodności i bólu ciała. Wierzba jako łącznik między żywymi i umarłymi po raz kolejny stworzyć może pomost i podstawę wzajemnych relacji.
Projekt powstaje we współpracy z krakowskim FestivALTem, Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich, MOKSiRem w Chrzanowie, dr Markiem Tuszewickim i Śomi (Dominika Śmigocka). Projekt wsparł Allianz i Komisja Europejska.
Sponsorzy
-
ROBERT YERACHMIEL SNIDERMAN należy do czwartego pokolenia aszkenazyjsko-amerykańskich osadników na tradycyjnym terytorium diaspory rdzennych mieszkańców Ameryki – Lenape. Jego przodkowie wywodzą się od wykorzenionych społeczności żydowskich z Warszawy, Jarosławia i Rzeszowa (PL), Kiszyniowa (MLD), Dniepru (UKR) i Seirijai (LITH). Jako artysta interdyscyplinarny, kurator, poeta i organizator, Sniderman konstruuje interwencje artystyczne, spektakle, filmy, instalacje, wystawy, projekty społeczne i publiczne oraz tworzy teksty, często we współpracy z innymi artystami i konkretnymi społecznościami.
Jego prace stwarzają podłoże do niespiesznej kontemplacji w oparciu o obrzędy wernakularne (języki rodzime). Artysta manifestuje cichy język intensywnej bliskości w czasie, poprzez radykalizację wypadków, niepokojów i pamięci. Ostatnie prace obejmują: performance Lost in Jüdischer Friedhof Weißensee (2018); film Ślepowrony (2021) zrealizowany z Joanną Rajkowską; oraz السماء إلى الصعود بيان Flight Manifesto (w toku), spacer po rzece i archiwum dźwiękowe stworzone z Brelem Froebe, Cascadia Deaf Nation, Dirarem Kalashem, Samarą Hayley Steele i wieloma innymi.
Robert Yerachmiel Sniderman jest adiunktem w departamencie Sztuki Zaangażowanej Społecznie w Fairhaven College of Interdisciplinary Studies na Western Washington University (USA) -
MARTA SALA to artystka transdyscyplinarna, skupiająca się na takich zagadnieniach jak niepewność, intersekcjonalność, prawo do miasta, ekologia, dobra wspólne, wspólne działania i twórczy anarchizm. Tworzy obrazy, kolaże, instalacje, obiekty, kostiumy, wideo, uczestniczy w różnorodnych grupowych działaniach artystycznych. W swoich pracach wykorzystuje wycinki, strzępy, elementy i historie wykluczone, odrzucone i zmarginalizowane. Sala dorastała w Chrzanowie, w latach 2000-2015 mieszkała w Krakowie, gdzie ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w pracowni prof. Leszka Misiaka. Współpracowała z Cecylią Malik i Kolektywem Niedzielni, współtworząc akcje artystyczne i protesty w obronie przyrody i dziedzictwa kulturowego miasta. Od 2015 roku mieszka w Berlinie, gdzie ukończyła Institute for Art in Context na Universität der Künste (stypendium DAAD 2017-20). W 2020 roku wraz z kurdyjskim pisarzem Abdulkadirem Musą zrealizowała wielojęzyczny projekt artystyczno-literacki Û∞-Berlîn Kreatywno-Anarchistyczna Kronika Ucieczek Miejskich, a w 2021 z Johanną Reichhart i innymi artystami mieszkającymi w Berlinie Work break in Görli. Systemy relacji artystycznych w przestrzeni publicznej. Na wystawie WOW w Galerii LeGuern w Warszawie (2021) zaprezentowała serię abstrakcyjnych kompozycji wykonanych z materiałów pochodzących z recyklingu, zbierających doświadczenia nieustannych przemieszczeń i poszukiwań artystycznych w ostatnich latach.
-
KATARZYNA SALA ukończyła filologię niderlandzką na Wolnym Uniwersytecie w Berlinie (BA) oraz uzyskała magisterium z filozofii na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. Współtworzy projekty literackie i artystyczne, skupiające się na kulturze pamięci, literaturze współczesnej oraz przecięciach literatury, sztuki i spraw społecznych. Ostatnie projekty to: Wierzba Estery 2021-2022, Work break in Görli. Systemy relacji artystycznych w przestrzeni publicznej 2021, Û∞-Berlîn Kreatywno-Anarchistyczna Kronika Ucieczek Miejskich 2020, antologia wierszy kurdyjskich Kurdish Voices from Rojava / Dengên helbestvanên kurd ji Rojava (Inner Child Press, Ltd 2017).
Jej praktyka artystyczna obejmuje projekty partycypacyjne, przekład literacki, eksperymenty filmowe i sound art. Mieszka i pracuje w Berlinie.
Wystawa prezentująca projekt Wierzba Estery. Wystawa będzie czynna do końca lipca. Wstęp wolny.
Spacer milczącej wody prowadzony przez artystkę Śomi
Procesja w ciszy od stacji kolejowej Chrzanów przez Aleję Henryka i Rynek na dawny Plac Estery.
Chętnych prosimy o wzięcie ze sobą naczyń z wodą milczącą do podlewania drzewka. Można wziąć ze sobą również krzesło.
Ok. godziny 13:00 wspólnie zasadzenie Wierzby Estery na dawnym placu Estery przed MOKSiRem.
Koncert zespołu Mojse Band inspirowanynej twórczością chrzanowskiego kantora Hirsha Leiba Bakona.